Binnenschipper zijn, wonen en werken op het water, vaak met partner en kinderen, het is geen job als een ander. Om de binnenschippers en hun gezinnen te ondersteunen biedt opbouwwerk vzw De Schroef al 40 jaar tal van verbindende activiteiten. Ons onderzoekscentrum Sociale Inclusie nam op hun vraag hun werking onder de loep en onderzocht wat vandaag de noden en behoeften zijn van deze varende gemeenschap. Hoe gaat het met hen en wat hebben zij eigenlijk nodig? Ze komt tot een aantal aanbevelingen.

Lees het rapport

Ontmoetingsplaats

“Dat schippers aangeven dat ze vandaag moeite hebben met het ontwikkelen en onderhouden van contacten en een sociaal netwerk wekt geen grote verbazing”, vertelt onderzoeker Vicky Lyssens-Danneboom. “Het is nooit echt anders geweest. De jongste decennia is het probleem echter wel aanzienlijk toegenomen. Het wegvallen van de schippersbeurs – die samen met de omliggende cafeetjes dé ontmoetingsplaats bij uitstek was heeft een pak onderliggende contacten doen wegsmelten. Hoewel het toerbeurtensysteem zeker ook nadelen had, zorgde het er wel voor dat schippers vaak langere tijd moesten wachten tot ze weer aan de beurt waren, en konden ze op die manier sociale contacten vormen en onderhouden.”

Luisterend oor

Vandaag hebben ze behoefte aan een inloopcentrum, een buurthuis voor hun rondvarende buurt om vrijelijk in en uit te lopen, wanneer het kan en past, en gelijkgestemden ontmoeten, een praatje maken en een luisterend oor vinden. Bij praktische problemen of problemen met het schip of hun financiën, kunnen ze altijd terugvallen op familie, vrienden of diensten. “Gaat het echter over relationele problemen of opvoedingsproblemen, dan is ‘niemand’ het meest voorkomende antwoord in ons onderzoek. Uiteraard dragen de marifoon, de smartphone, whatsapp en sociale media in grote mate bij aan de onderlinge communicatie, maar deze middelen volstaan niet in het geval van diepmenselijke problemen. Dan staat men er alleen voor. Vormt het woon- en werkgedeelte van het schip enerzijds een huiselijke cocon, dan is het tegelijk ook een kooi van Faraday waar eventuele noodsignalen geen uitweg vinden. Vandaar de uitdrukkelijke vraag naar een welzijnswerker die ze kennen en vertrouwen; het luisterend oor dat bij voorkeur ook online bereikbaar is.”

Het buurthuis is ook de plek voor evenementen. De Schroef organiseert, samen met enkele andere organisaties uit de binnenvaart, jaarlijks een groots Sinterklaasfeest waaraan niet alleen gezinnen met kinderen, maar alle generaties deelnemen. De agenda’s en vaarschema’s worden daar zelfs op afgestemd. Meer van dat, luidt het nadrukkelijk.

De alarmbel

Een andere uitdaging is de moeilijkheid voor de varende gemeenschap om tot bij een zorgverlener te geraken, zoals een arts, tandarts, psycholoog of welzijnswerker. Ze werken enkel op afspraak én worstelen met lange wachtlijsten, terwijl de varenden nooit precies weten wanneer ze waar zullen zijn. De drempel wordt hoger, tot een niveau waarop de schippersgroep nadrukkelijk aan de alarmbel trekt. Maar dit probleem doet zich natuurlijk ook voor bij minder urgente maar daarom niet minder noodzakelijke diensten zoals pedicure, manicure en kapper.

Beleidsaanbevelingen

1. Welzijn. De binnenschippersgezinnen hebben recht op een volwaardige participatie aan de samenleving en op een volwaardige community-vorming. Het beleid zal dit moeten ondersteunen in de diverse aspecten die we aanstipten.
2. Aanbevelingen aan de lokale en binnenvaartautoriteiten: een belangrijke verzuchting bij de schippers is de schrapping van een te groot aantal aanlegplaatsen wat hun contacten met de wereld en de eigen gemeenschap in grote mate bemoeilijkt.
3. Daarnaast moeten de binnenvaartautoriteiten beseffen dat de opofferingen die van binnenschippers gevraagd worden aanzienlijk zijn. Weinig contacten en netwerking, onaangepastheid van de gezondheids-, welzijns-, cultuur-, sport- en vrijetijdsomkadering, doen de prangende vraag rijzen of er straks nog wel jongeren bereid gaan zijn om de binnenvaartjobs op zich te nemen.